Sport motorowodny to dyscyplina sportowa obejmująca wyścigi na łodziach klas otwartych i sportowych oraz turystykę motorowodną i narciarstwo wodne. Historia sportów motorowodnych jest jedną z najkrótszych sportowych historii we współczesnym świecie, a za jej oficjalny początek przyjmuje się rok 1922, w którym powołano Międzynarodową Federację Sportu Motorowodnego. Mistrzostwa świata, w różnych kategoriach sportów motorowodnych, rozgrywane są od 1938 roku.
Historia sportów motorowodnych – historia silnika
Historia sportów motorowodnych wiąże się ściśle z historią pojazdów spalinowych i wynalezieniem silników samochodowych, które z czasem zostały wykorzystywane również w statkach. Autorem koncepcji silnika spalinowego był Philippe Lebon, a pierwszy silnik dwusuwowy stworzył Etienne Lenoir, w 1860roku. Etienne Lenoir jest również konstruktorem pierwszej łodzi motorowej z silnikiem spalinowym – zbudował ją w 1865 roku. Z kolei pierwszy, czterosuwowy silnik spalinowy, który rozpoczął erę samochodów, stworzył w 1886 roku wynalazca, Nikolaus Otto. Rok później, w 1887 roku Gottlieb Daimler, niemiecki konstruktor pojazdów spalinowych, skonstruował silnik, który wkrótce znalazł zastosowanie w łodziach. W kolejnych latach powstały: silnik spalinowy benzynowy, dwusuwowy (1878-1879, konstruktor: Carl Benz) oraz silnik spalinowy o zapłonie samoczynnym (opatentowany w 1893 roku przez Rudolfa Diesla).
Silniki spalinowe na wodzie? Pierwsze wzmianki o łodziach wyposażonych w silniki pochodzą z lat 90-tych XIX wieku. Fridtjof Nansen, norweski polarnik i podróżnik, podczas swojej wyprawy na Biegun Północny w 1893 roku – miał na pokładzie statku “Frama” szalupę wyposażoną w silnik naftowy. Z kolei z roku 1896 pochodzą zapiski o anonimowym poławiaczu krabów, który zbudował własną, zaskakująco sprawną łódź motorową, uznaną za prekursorkę w kategorii sportów motorowodnych w Stanach Zjednoczonych.
Światowa historia sportów motorowodnych
Choć pierwsze regaty łodzi motorowych rozegrano już w 1900 roku, w Paryżu, na Sekwanie, to za oficjalny początek historii sportu motorowodnego na świecie uznaje się rok 1922, w którym w Brukseli powołano Międzynarodową Federacją Sportu Motorowodnego (Union Internationale du Yachting Automobile, w skrócie: UIYA). W 1927 roku Federacja zmieniła nazwę na Union Internationale Motonautique, czyli Międzynarodową Unię Motorowodną, która aktualnie zrzesza kilkadziesiąt narodowych federacji motorowodnych. Od 1938 roku organizowane są motorowodne mistrzostwa świata
Polska historia sportów motorowodnych
Historia sportów motorowodnych w Polsce sięga, podobnie jak na świecie, lat 20-tych XX wieku. Szukając początków sportu motorowodnego w naszym kraju warto jednak cofnąć się do roku 1865, w którym założono Towarzystwo Polskiej Żeglugi Parowej na Warcie. Głównymi inicjatorami Towarzystwa byli: hrabia Józek Potulicki i Konstanty Szczaniecki. W ramach działań Towarzystwa i w oparciu o projekt polskiego inżyniera Ossowskiego, skonstruowano parowiec Warta, który charakteryzował się płaskim dnem i małym zanurzeniem oraz napędem łapowym (zastąpiono nim boczne koła napędowe) – wszystko to pozwalało na efektywne poruszanie się po płytkich wodach. Kadłub parowca zbudowano w Stoczni Szczecińskiej, a silnik i części napędu w poznańskich Zakładach Hipolita Cegielskiego.
Yacht-Klub Polska
Yacht Klub Polska (YKP) to globalna organizacja i stowarzyszenie zrzeszające niektóre polskie i polonijne kluby żeglarskie – aktualnie ponad 1600 żeglarzy i ponad 600 jednostek pływających. Yacht Klub Polska został oficjalnie zarejestrowany przez administrację państwową blisko 100 lat temu, 10 grudnia 1924 roku. Jednym z czterech jego założycieli i głównym inicjatorem przedsięwzięcia był Antonii Aleksandrowicz, polski architekt i artysta malarz, pierwszy w Polsce konstruktor łodzi żaglowych i prawdziwy pasjonat żeglarstwa. W YKP pełnił funkcję vicekomandora. Był również prezesem Polskiego Związku Żeglarskiego.
Inną ważną postacią Yacht-Klubu Polska był Mariusz Zaruski, współorganizator i pierwszy komandor Yacht-Klubu Polska. W kolejnych latach pełnił również funkcję prezesa Polskiego Związku Żeglarskiego (po Antonim Aleksandrowiczu) i zajmował się aktywnym promowanie żeglarstwa wśród młodzieży, zwłaszcza działającej w strukturach harcerstwa. od 1935 roku do wybuchu II wojny światowej pełnił m.in. funkcję kapitana na statku “Zawisza Czarny” (pierwotnie jednostka miała nazywać się “Harcerz”, ale za sprawą Mariusza Zaruskiego została przemianowana właśnie na “Zawiszę Czarnego”).
Pierwsze sekcje motorowodne i pierwsze mistrzostwa
Do lat 30-tych XX wieku sporty motorowodne w Polsce rozwijały się pod kuratelą YKP. Dopiero na przełomie lat 20-tych i 30-tych zaczęły powstawać w Polsce pierwsze samodzielne sekcje motorowodne przy klubach sportowych (przede wszystkim warszawskich). W 1927 r. utworzono sekcję motorowodną w Warszawskim Towarzystwie Wioślarskim, którą wkrótce przemianowano na Wodny Klub Motorowy. W tym samym roku Yacht-Klub Polska został członkiem rzeczywistym Międzynarodowej Federacji Sportu Motorowodnego (od 1924 roku był członkiem korespondentem tej organizacji). W następnych latach powstawały kolejne sekcje motorowodne – przy Akademickim Związku Sportowym, oficerskim Yacht-Klubie, TG ,, Sokół” i innych. Pierwsze Mistrzostwa Polski zorganizowano w 1937 roku.
Polski Związek Żeglarski
PZŻ został powołany 11 maja 1924 roku w Tczewie, a jego istnienie było warunkiem koniecznym do wystawienia polskiej reprezentacji na igrzyskach olimpijskich w Paryżu. Polski Związek Żeglarstwa zlikwidowano w 1951 roku, zastępując go Sekcją Żeglarstwa Głównego Komitetu Kultury Fizycznej (GKKF). Stowarzyszenie pod tą samą nazwą powołano ponownie w 1956 roku. Członkami PZŻ są Okręgowe Związki Żeglarskie i kluby żeglarskie. Od 1996 roku Polski Związek Żeglarski jest członkiem Międzynarodowej Federacji Żeglarskiej (ISAF).
PZMW i PZMWiNW
Polski Związek Motorowodny (PZMW) powstał 24 listopada 1957 roku. W 1973 roku Związek zmienił nazwę na Polski Związek Motorowodny i Narciarstwa Wodnego, pod którą funkcjonuje do dnia dzisiejszego. To oficjalnie zarejestrowane stowarzyszenie, będące jedynym reprezentantem dyscyplin motorowodnych i narciarstwa wodnego oraz jedyną organizacją w Polsce uprawnioną do nadawania patentów motorowodnych. Do statutowych celów PZMWiNW należy m.in. popularyzacja sportów motorowodnych i narciarstwa wodnego, organizacja zawodów i imprez sportowych oraz wspieranie działalności klubów sportowych działających w dyscyplinach motorowodnych.
Podsumowanie
Historia sportów motorowodnych jest niedługa, tak jak niedługa jest historia silników spalinowych. Pierwsze łodzie motorowe pojawiły się na wodach śródlądowych i morskich pod koniec XIX wieku. Przyjmuje się, że oficjalna historia sportów motorowodnych liczy sobie prawie sto lat – w latach 20-tych XX wieku zaczęły bowiem powstawać kolejne organizacje, związki i stowarzyszenia oraz sekcje sportowe dedykowane właśnie dyscyplinom motorowodnym.