Węzły żeglarskie to podstawa dla każdego miłośnika sportów wodnych. Na linkach i linach można stworzyć ponad trzy tysiące różnych węzłów, a każdy z nich może mieć inne zastosowanie. Zresztą rozmaite węzły odegrały istotną rolę w rozwoju naszej cywilizacji, m.in. ułatwiając transport (nie tylko śródlądowy czy morski!) i umożliwiając wznoszenie ogromnych konstrukcji, ale również podnosząc efektywność rybołówstwa i bezpieczeństwo żeglarzy.
Znajomość kilkunastu węzłów jest niezbędna do zdania egzaminu na patent żeglarza jachtowego, a także jachtowego sternika morskiego i oczywiście kapitana jachtowego. Jakie podstawowe węzły powinien znać każdy amator sportów wodnych?
Rodzaje węzłów – podział ze względu na zastosowanie
Węzły żeglarskie można podzielić na trzy podstawowe kategorie, do których przypisane są węzły znajdujące zastosowanie podczas konkretnych rodzajów aktywności podejmowanych w ramach sportów wodnych.
Węzły cumownicze
Węzły cumownicze to węzły mocujące, które są wykorzystywane do cumowania łodzi, czyli przywiązywania liny do dowolnego obiektu stałego – najczęściej: polera, słupka, knagi lub drążka. W kategorii węzłów cumowniczych znajduje się około 30 różnych wiązań.
Węzły łączące
Węzły łączące to tzw. związy, czyli węzły służące do łączenia lin. Związy umożliwiają skuteczne łączenie ze sobą lin o takiej samej lub różnej grubości i mają szerokie zastosowanie w żeglarstwie (również w przypadku ich zerwania lub stworzenia liny dłuższej niż te, którymi dysponujemy) .
Węzły ratunkowe (inaczej: pętle ratownicze)
Węzły ratunkowe, jak sama nazwa wskazuje, wykorzystywane są w sytuacjach potencjalnego zagrożenia życia lub zdrowia żeglarza. Węzeł ratunkowy / pętlę ratunkową powinien umieć wykonać każdy miłośnik sportów wodnych, najlepiej… z zamkniętymi oczami!
Węzły zabezpieczające i porządkujące
Węzły zabezpieczające są stosowane do zabezpieczenia innych węzłów, najczęściej wiązane na końcach lin i linek. Z kolei węzły porządkującej znajdują zastosowanie w sytuacjach, w których chcemy uporządkować, zabezpieczyć przed splątaniem się i przechować liny aktualnie nieużywane.
Podstawowe węzły żeglarskie
To węzły żeglarskie, które używane są najczęściej, a ich znajomość i umiejętność wiązania są niezbędne, by zawiązać na jachcie wszystko, co jest niezbędne do bezpiecznego żeglowania (od uruchomienia po zacumowanie łodzi), a także by z pozytywnym wynikiem zdać egzamin i uzyskać patent żeglarza jachtowego, jachtowego sternika morskiego i kapitana jachtowego.
Najważniejsze i najczęściej używane węzły żeglarskie:
Węzeł prosty / płaski
Węzeł prosty / płaski to węzeł z kategorii związek, służący do łączenia dwóch lin o takich samych lub zbliżonych średnicach oraz do wiązania refsejzingów do bomu przy refowaniu grota lub bezana. To węzeł o prostej konstrukcji i bardzo dobrej wytrzymałości, łatwy do rozwiązania (również gdy jest zaciśnięty i mokry).
Węzeł cumowy żeglarski
Węzeł cumowy to węzeł z kategorii węzłów cumowniczych, służący do przywiązywania liny do dowolnego obiektu stałego – na pierścieniu, pachołku, dalbie czy palu. To węzeł o prostej konstrukcji, bardzo mocny, z liną w niewielkim stopniu narażoną na przetarcia (lina nie trze o obiekt – jest oparta na amortyzującym uchu) i równocześnie łatwy do rozwiązania.
Węzeł knagowy
Węzeł knagowy należy do kategorii węzłów cumowniczych i służy do mocowania przede wszystkim fał i cum na knagach. Węzeł knagowy jest łatwy do zawiązania na linie miękkiej (trudniejszy na linie twardej), ma bardzo mocną konstrukcję, nie rozwiązuje się i jest pewny pod obciążeniem (zarówno statycznym, jak i dynamicznym).
Ósemka
Ósemka jest węzłem z kategorii węzłów zabezpieczających, najczęściej stosowana jest jako “zgrubienie” na końcach fałów lub szotów, które uniemożliwia wysunięcie się liny z kipy, bloku lub stopera. Ósemka jest łatwa do zawiązania i bardzo mocna (zaciągnięta nie ślizga się nawet przy dużych obciążeniach), a równocześnie łatwa do rozwiązania nawet po długim okresie użytkowania węzła. Ten węzeł posiada wiele odmian, do których należą m.in.: ósemka podwójna, ósemka potrójna (węzeł sztauerski), dwuósemka, ósemka wielokrotna.
Węzeł refowy
Węzeł z kategorii zwijek, umożliwiający łączenie dwóch lin o zbliżonej średnicy. Najczęściej stosowany do wiązania refsejzingów podczas refowania żagli. Ma stosunkowo prostą konstrukcję, jest dość mocny, ale równocześnie możemy go rozwiązać jednym pociągnięciem.
Sztyk i półsztyk
Sztyk i półsztyk (dwa półsztyki dają sztyk) to jedne z najprostszych węzłów żeglarskich, zaliczane do kategorii węzłów zabezpieczających inne węzły. Sztyki i półsztyki stosowane są przede wszystkim do solidnego zabezpieczania innych węzłów przed rozwiązywaniem się (najczęściej używa się ich razem z węzłem cumowniczym i wyblinką), ale sięga się po nie również w sytuacjach kryzysowych czy do doraźnego cumowania niewielkich jednostek pływających (np. kajaków). To węzły o maksymalnie prostej konstrukcji, łatwe do zawiązania i rozwiązania.
Węzeł szotowy
Węzeł szotowy (nazywany również oczkowym, szkotowym, żaglinowym lub flagowym) to węzeł z kategorii związek, służący do łączenia dwóch lin o zbliżonej grubości i wykorzystywany przede wszystkim do mocowania liny manewrowej przy rogu szotowym żagla z kauszą. Węzeł jest łatwy do zawiązania, ale jego konstrukcja nie jest bardzo mocna (zwłaszcza w sytuacjach, gdy średnica kauszy jest istotnie większa od średnicy lin), a liny o gładkim splocie lub znacząco różniące się od siebie średnicą mogą mieć tendencję do ślizgania się.
Węzeł rożkowy
Węzeł rożkowy to węzeł, który można zaliczyć do kategorii węzłów porządkowych. To węzeł używany przede wszystkim właśnie w celach porządkowych, do klarowania fałów i innych wolnych lin, które aktualnie nie są używane na pokładzie. Konstrukcja węzła rożkowego jest prosta i łatwa do rozwiązania, dzięki czemu szybko będziemy mogli odzyskać linę, gdy okaże się ona potrzebna.
Buchta
Buchta to węzeł umożliwiający utrzymanie porządku w linach, których aktualnie nie używamy (np. cum czy zapasowych szotów). Właściwie zawiązana buchta powinna pozostać nienaruszona nawet po beztroskim rzuceniu liny, choćby do bakisty.
Wyblinka
Wyblinka to węzeł o charakterze uniwersalnym, dość łatwy do zawiązania, ale raczej słaby, może się ciągnąć i rozwiązać, a gdy lina jest mokra – zacisnąć w sposób znacząco utrudniający rozwiązanie węzła. Wyblinkę można stosować np. do wiązania drablinek (szczebli pomiędzy wantami, które umożliwiają wspinanie się na maszt – stąd polska nazwa: węzeł drabinkowy). Często stosuje się ją również jako ostatnią deskę ratunku, np. przy cumowaniu czy podwiązywaniu liny na linie.
Węzeł kotwiczny
Węzeł kotwiczny zaliczamy do kategorii węzłów cumowniczych. Służy on do mocnego wiązania liny na uchu kotwicy, ale znajduje również zastosowanie podczas wiązania liny np. do pierścienia, oczka czy kauszy. Konstrukcja węzła kotwicznego jest bardziej skomplikowana od innych węzłów żeglarskich, a sam węzeł jest bardzo mocny.
Węzeł ratowniczy / pętla
Węzeł ratowniczy, nazywany również węzłem bezpieczeństwa lub po prostu pętlą, to najważniejszy węzeł z kategorii węzłów ratunkowych. Węzeł ratowniczy można zawiązać na sobie lub na kimś w sytuacjach zagrożenia życia lub zdrowia, ale ma również szereg innych zastosowań. Jego konstrukcja jest prosta (można go zawiązać jedną ręką i w wodzie, choć nie w ekstremalnie trudnych warunkach) i stosunkowo mocna (węzeł ratowniczy jest mocniejszy niż płaski i szotowy, ale słabszy niż cumowy czy sztyk), nie zaciska się i jest łatwy do rozwiązania.
Jakie węzły na patent motorowodny?
Przystępując do egzaminu na patent żeglarski, zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Sportu i Turystyki z dnia 9 kwietnia 2013 r. w sprawie uprawiania turystyki wodnej, osoba egzaminowana na stopień żeglarza jachtowego musimy posiadać umiejętność wiązania podstawowych węzłów żeglarskich. Zaliczamy do nich: węzeł płaski / prosty, ósemkę, węzeł refowy, węzeł szotowy, węzeł cumowniczy, węzeł ratowniczy, węzeł kotwiczny oraz węzeł knagowy.
Podsumowanie
Znajomość węzłów żeglarskich to obowiązek każdego patentowego żeglarza, ale również kwestia odpowiedzialności za siebie, innych ludzi oraz sprzęt. Teoretyczną i praktyczną znajomością najważniejszych, podstawowych węzłów żeglarskich (m.in. węzła ratowniczego, kotwicznego czy węzła cumowniczego) należy się wykazać podczas egzaminu na patent żeglarza jachtowego.
Czytaj dalej: