Motorowodniactwo z roku na rok zyskuje w naszym kraju coraz więcej fanów, a na polskich wodach zauważalnie wzrosła liczba motorówek i skuterów oraz osób posiadających patent sternika motorowodnego. Trudno się dziwić: dostępność różnego rodzaju jednostek silnikowych jest dziś znacznie większa niż jeszcze kilka lat temu, i to zarówno jeśli chodzi o nowe motorówki, jak i łodzie używane, a na rozpoczęcie przygody z pływaniem “na silniku” nigdy nie jest za późno. Z tego względu dzisiejszy wpis jest przeznaczony przede wszystkim dla tych, którzy dopiero stawiają swoje pierwsze kroki w wodniackim świecie.
Budowa łodzi motorowej – informacje ogólne
Zacznijmy od pewnego istotnego rozróżnienia, które ma znaczenie ze względu na obowiązujące w Polsce przepisy motorowodne. Chodzi o terminy “łódź motorowa” i “jacht motorowy”, które bywają czasami używane zamiennie, jako synonimy, tak naprawdę nie mają one jednak tego samego znaczenia. Skąd to wynika? Otóż w ujęciu ogólnym “łódź motorowa” to niewielka jednostka pływająca napędzana silnikiem spalinowym bądź elektrycznym, przeznaczona do uprawiania żeglugi po wodach śródlądowych i morskich wodach przybrzeżnych.
Polski Rejestr Statków precyzuje jednak, że za łódź motorową uznaje się jednostkę pływającą o napędzie motorowym, o ile ma długość kadłuba do 20 metrów (łódź motorowa śródlądowa) lub do 15 metrów (przybrzeżna łódź motorowa), niezależnie od jej przeznaczenia, ale z wyłączeniem łodzi przewożących więcej niż 12 pasażerów i holowników, pchaczy oraz lodołamaczy.
Jednostki o napędzie motorowym, które są przystosowane do żeglugi morskiej i przeznaczone do celów turystycznych bądź rekreacyjnych, są natomiast w Polskim Rejestrze Statków klasyfikowane jako jachty motorowe. W tym kontekście powszechnie używane określenie “motorówka” to odpowiednik oraz synonim “łodzi motorowej”, ale nie “jachtu motorowego”. I tego właśnie rozróżnienia będziemy się trzymać w dalszej części artykułu.
Z jakich elementów zbudowana jest motorówka?
Pod względem konstrukcyjnym każda łódź motorowa składa się z kadłuba mającego dziób i rufę, burt (lewa to bakburta prawa, to sterburta), kokpitu, koła sterowego (jego fachowa nazwa to szturwał), pawęży, jednostki napędowej (silnika) oraz listew odbojowych, uchwytów i knag, wykorzystywanych do cumowania łodzi. Zależnie od konkretnej konstrukcji łódź motorowa może także mieć pokład (ciągły lub częściowy) oraz kabinę.
Zasada działania motorówki
Generalna zasada działania motorówki jest bardzo prosta: silnik, umieszczony w rufowej części łodzi, napędza jednostkę i porusza ją do przodu bądź do tyłu, zależnie od wybranego przez sternika kierunku. Łódź motorowa może mieć napęd śrubowy bądź strumieniowy i od typu silnika zależy również zasada poruszania się motorówki.
W przypadku napędu śrubowego pracujący silnik napędza wał śrubowy, którego ruch obrotowy jest przekazywany na śrubę napędową silnika (wewnętrznego lub zaburtowego) i tam przekształcany na siłę naporu poruszającą motorówkę. Warto dodać, że w przypadku łodzi motorowych mamy do czynienia ze śrubami o stałym skoku. Prędkość poruszania się łodzi jest regulowana prędkością obrotową silnika, natomiast kierunek (przód-tył) jest zależny od kierunku obrotów głównego silnika.
W przypadku łodzi motorowych z napędem strumieniowym (nazywanego także pędnikiem wodnostrumieniowym, pędnikiem strugowodnym bądź pędnikiem wodnoodrzutowym) łódź motorowa porusza się dzięki strumieniowi wody wyrzucanemu poza łódź w kierunku przeciwnym do pożądanego kierunku ruchu. Ujmując rzecz nieco bardziej precyzyjnie, woda jest zasysana do tylnej części kadłuba łodzi, po czym przetłaczana przez dyszę wylotową z określoną prędkością w celu “popchnięcia” kadłuba w kierunku przeciwnym do kierunku wytłaczanej wody.
W niektórych wariantach tego napędu strumień wody wyrzucany poza łódź jest także używany do sterowania jednostką. Tego rodzaju napędy są powszechnie kojarzone ze skuterami wodnymi, ale z powodzeniem i od wielu lat są one stosowane także w szybkich motorówkach o sportowo-rekreacyjnym przeznaczeniu. Silnik strumieniowy pozwala na szybkie poruszanie się nawet po relatywnie płytkich wodach, zapewnia także dobrą manewrowość przy większych prędkościach.
Zobacz też: Ile palą łodzie motorowe?
Budowa łodzi motorowych – o czym jeszcze pamiętać?
Po pierwsze, specyficzna budowa łodzi motorowej sprawia, że pomimo wielu pozornych podobieństw, prowadzi się ją inaczej niż samochód. W motorówce nie ma żadnego hamulca, zatem zwalnia się wyłącznie manetką obsługiwaną ręcznie, a droga hamowania jest zdecydowanie dłuższa niż w przypadku pojazdów lądowych. Ponadto przy skrętach łódź motorowa zachowuje się inaczej niż samochód, tzn. przód łodzi w skręcie wykonuje ciaśniejszy łuk, a jej rufą “zarzuca”. W autach jest dokładnie na odwrót i tę różnicę koniecznie trzeba brać pod uwagę podczas manewrowania.
Po drugie budowa łodzi motorowej, a w szczególności kształt jej kadłuba oraz umiejscowienie silnika i typ śruby, w ogromnym stopniu przekłada się na jej pływalność, stabilność, manewrowość i sposób prowadzenia w przypadku łodzi jednosilnikowych, czyli większości motorówek na polskich wodach. Silniki w łodziach motorowych mają śruby prawoskrętne lub lewoskrętne, co bezpośrednio przekłada się na sposób prowadzenia danej łodzi motorowej.
W motorówce ze śrubą prawoskrętną (obracającą się zgodnie z ruchem wskazówek zegara) podczas pływania na wprost, kadłub w naturalny sposób będzie “popychany” w lewą stronę. To oznacza, że w takiej łodzi promień skrętu w lewo będzie znacznie ciaśniejszy niż w prawo, a dodatkowo trzeba będzie kompensować kołem sterowym odchylenie w lewo od pożądanego kursu. W łodziach ze śrubą lewoskrętną występuje to samo zjawisko, tyle że w przeciwnym kierunku (ciaśniejszy skręt w prawo i konieczność “nadrabiania” szturwałem odchyłu w prawo). Prawo- bądź lewoskrętność śruby ma również znaczenie podczas wykonywania manewrów “na wstecznym”, kiedy strumień wody nie trafia na ster i siła oddziaływania śruby jest znacznie bardziej odczuwalna.
Zobacz także: Jak wejść w ślizg motorówką?