Mila morska to podstawowa jednostka miary odległości stosowana przede wszystkim w nawigacji morskiej, ale również w lotnictwie! Nazwa tej jednostki miary pochodzi z języka łacińskiego (mille – tysiąc), a jej historia sięga czasów Imperium Rzymskiego. W starożytności mila była przeliczana na… kroki legionistów, a dokładniej tysiąc kroków, czyli około 1500 metrów. Dopiero w okresie wielkich odkryć geograficznych zaczęto coraz powszechniej używać mili do oznaczania morskiego dystansu i powiązano ją z minutą kątową szerokości geograficznej. Obecnie mila morska odnosi się do długości łuku południka i reprezentuje minutę kątową równika (jej uśrednioną wartość, ze względu na kształt Ziemi).
Ile ma mila morska?
Jeszcze do połowy XX wieku wartość mili morskiej (w skrócie: NM – z j.ang. Nautical Mile) mogła się różnić w poszczególnych państwach, np. w Stanach Zjednoczonych jedna mila odpowiadała 1853,248 metrom, a w Portugalii – 1850 metrom. Międzynarodowe Biuro Miar i Wag postanowiło uporządkować i ujednolicić tę kwestię i w ramach układu SI (Międzynarodowego Układu Jednostek Miar) przyjęło, że 1 mila morska (w skrócie: INM – z j.ang. Internatonal Nautical Mile) ma wartość 1852 merów (wartość przyjęta w Normie ISO 80000-3). Międzynarodowa legislacja nakazuje, by w zapisie mili morskiej stosować kropkę lub przecinek jako separatora dziesiętnego (czyli dla określenia wartości dziesiętnych, setnych itd.) oraz oddzielać trzycyfrowe grupy spacją (w zapisie wielocyfrowych wartości mil morskich).
Mila morska – ile to km?
Wiedząc już, że mila morska ma uśrednioną wartość 1852 metrów – łatwo możemy obliczyć, że 1 mila równa się 1,85 km (czyli blisko 2 km) lub inaczej: przyjmujemy, że 1 metr ≈ 0,00054 mil morskich, czyli 1 km = 0,00054 x 1000, czyli 1 km = 0,54 mili morskiej. Chcąc z kolei przeliczyć kilometry na mile morskie wystarczy liczbę kilometrów pomnożyć przez 0,54 – otrzymany wynik będzie oznaczał liczbę mil morskich.
Ciekawostka – mila lądowa ma wartość 1609 metrów czyli o ponad 200 metrów mniej niż mila morska.
1 mila morska – obliczenia
Aby obliczyć uśrednioną długość jednej mili morskiej, trzeba znać średnią długość równika, czyli tzw. koła wielkiego kuli ziemskiej (40 tyś. km) oraz wiedzieć, że każdy kąt pełny (360 stopni) zawiera 21 600 minut kątowych (360×60). Wzór na jedną milę morską wygląda następująco: 1 INM = 40 000 km / 21 600′. 1 mila morska to 1852 m, czyli 1,852 km. Mila dzieli się na kable, zgodnie z zasadą: 1 INM = 10 kabli, czyli Kabel (kbl) jest równy jednej dziesiątej mili morskiej.
Mila morska a mila lądowa
Mila lądowa jest miarą pozaukładową. Pozaukładowe jednostki miar to jednostki, które nie należą do układu SI, a często również – nienależące do żadnego układu jednostek miar, bądź nienależące do konkretnego, rozpatrywanego układu jednostek miar. Mila lądowa nazywana jest również milą angielską lub anglosasną (land mile, statute mile). 1 mila angielska jest równa długości: 1760 jardów (yd – anglosaska jednostka długości odpowiadająca 0,9144 m), 5280 stóp (st – angielska jednostka długości odpowiadająca 0,3048 m), a także 8 furlongów (fur – anglosaska, archaiczna jednostka długości równa 201,168 m), czyli około 1609 metrom.
1 mila angielska = 1760 jardów = 5280 stóp = 8 furlongów = 1609,344 metra
Jeden metr to 0,000622 mili lądowej, a do przeliczenia kilometrów na mile lądowe należy pomnożyć liczbę kilometrów przez 0,62.
Mila polska – historyczna jednostka miary
Mila polska to historyczna jednostka długości, która miała wartość od 7146 metrów do 8534 metrów – w zależności od okresu historycznego. Milę polską przeliczano bowiem na wiorsty (1 mila polska równała się 7 wiorstom), czyli dawną rosyjską miarę długości, uzależnioną z kolei od długości sążnia – długości rozpostartych ramion dorosłego mężczyzny. Do historycznych jednostek miar zalicza się również określenia: mila mała (2500 sążni), mila średnia (3333 sążni) i mila wielka (3750 sążni). Wszelkie przeliczenia historycznych miar na jednostki współczesne jest bardzo trudne ze względu na ich różne definiowanie w różnych okresach.
Inne jednostki miar stosowane w żeglarstwie
Podstawową miarą używaną w nawigacji jest mila morska. Nie jest to jednak jedyna miara – do określania prędkości używa się węzłów, a w słowniku żeglarza są jeszcze: kierunek, głębokość i wysokość.
Węzeł – jednostka prędkości na wodzie
Jednostką prędkości na wodzie jest węzeł (w), który jest skorelowany z milą morską i ściśle się wiąże z tym pojęciem. Prędkość jednego węzła to prędkość jednostki pływającej, która pokonuje odległość jednej mili morskiej w czasie jednej godziny. Wzór na jeden węzeł wygląda następująco: 1w = 1852m / 3600 s = 0,514m/s = 0,5m/s. Jeśli więc przykładowo wiemy, że statek porusza się z prędkością 7 węzłów, to w ciągu godziny pokonuje 7 mil morskich.
Kierunek – dokąd płyniemy?
Kierunek to linia prosta, która prowadzi przez punkt położenia obserwatora i obserwowany / docelowy punkt / cel kursu. W wyznaczaniu kierunku na wodzie stosuje się rumb, który określa kąt dzielący kierunek (czyli tę linię prostą) od kierunku odniesienia (czyli np. linii północ -południe). Rumb używa się również dla określania kierunków wiatrów czy prądów morskich.
Wysokość i głębokość
Wysokość i głębokość w nawigacji podaje się współcześnie w metrach. W starszych mapach i w starych publikacjach można znaleźć przeliczniki na stopy i sążnie.
Czytaj dalej: